طبقه‎بندی و تناسب اراضی برای توسعه‌ی مناطق محروم در چهارچوب اقتصاد مقاومتی مطالعه موردی: شهرستان ریگان، جنوب شرق استان کرمان*

حفظ منابع خاک و آب، توسعه‌ی پایدار و اشتغال­زایی در مناطق محروم و روستایی به­عنوان یکی از مهمترین راهبردهای مدیریت دانایی محـور در کشـور مطـرح می­باشد. مطالعات خاک‌شناسی، قابلیت آبیاری، طبقه­بندی استاندارد و تناسب اراضی برای اصلاح یا جایگزینی کاربری فعلی و همچنین روش­های نوین آبیاری به­منظور افزایش راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش ارزش افزوده تولیدات کشاورزی قدم مهمی برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی محسوب می­شود. در این­راستا، مطالعه­ای در شهرستان ریگان، واقع در جنوب شرق استان کرمان انجام­شد. منطقه‌ی مورد­ نظر بسیار محروم بوده و این تحقیق از نظر تولید فرصت­های شغلی برای مردم و الگو قرار­گرفتن برای مناطق مجاور مهم می­باشد. اهداف اصلی این تحقیق امکان­سنجی اصلاح و ایجاد قابلیت­های جدید در منابع خاک و آب اراضی منطقه به­منظور رفع یا کاهش محدودیت­ها در بهبود یا تغییر نوع بهره­وری از اراضی و ارتقاء اقدامات مدیریتی در منطقه می­باشد. جهت نیل به اهداف فوق، مطالعات میدانی ازقبیل مکان­یابی و حفر 23 خاک­رخ و انجام 160 نمونه­برداری از خاک­های منطقه انجام­شد. با استفاده از سایر داده­های کمکی مانند تصاویر ماهواره­ای، نقشه­های زمین­شناسی، پستی و بلندی، اطلاعات هواشناسی، مطالعات پیشتر انجام­شده و نتایج تجزیه و تحلیل­های آزمایشگاهی، اقدام به تهیه نقشه­های موضوعی مختلف مانند ارزیابی منابع اراضی، طبقه­بندی استاندارد و قابلیت آبیاری اراضی برای دو روش آبیاری سطحی (سنتی) و موضعی (مدرن) شد. سپس ارزیابی تناسب فعلی و آتی اراضی برای سه نوع بهره­وری اراضی شامل گندم آبی، یونجه و خرما صورت­گرفت. اراضی منطقه در سه شکل ظاهری دشت دامنه­ای، فلات و مخروط­افکنه آبرفتی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان­دادند که خاک­های منطقه بر اساس روش جامع رده­بندی خاک­ها در دو تحت رده Salids و Gypsids جای می­گیرند. از­جمله محدودیت­های قابل اصلاح اراضی منطقه می­توان به شوری و قلیائیت، لایه سخت­کفه و پستی و بلندی و محدودیت­های غیرقابل اصلاح نیز به اقلیم، مقدار زیاد سنگریزه خاک سطحی و عمقی اشاره­کرد. با توجه به وجود منابع آب زیرزمینی و پس از انجام عملیات عمرانی و تغییر روش آبیاری و اعمال یک مدیریت کارآمد می­توان تمام منطقه را که در شرایط بایر هستند، به زیر­کشت انواع بهره­وری­های مناسب (زراعی و باغی) اختصاص ­داد. بخشی از منطقه که دارای قابلیت کاربری کشاورزی است، برای تیپ بهره­وری گندم و یونجه درکلاس تناسب S2 و تمام منطقه برای خرما در کلاس­های تناسب S1 و S2قرار می­گیرند. در نهایت می­توان گفت تحقق برنامه­های توسعه نواحی روستایی، محرومیت­زدایی و اهداف اقتصاد مقاومتی در بخش منابع آب­و­خاک با اعمال مدیریت مناسب قابل دست‎یابی می­باشد.